Over korte verhalen

Een verhaal van 3 minuten: kan dat wel?

Het beroemdste ultra-korte verhaal bestaat uit slechts zes woorden. Het duurt niet langer dan een paar seconden om het te lezen. Het werd (naar verluidt) geschreven door de beroemde Amerikaanse schrijver Ernest Hemingway en we kunnen het dus gemakkelijk in zijn geheel citeren:

For sale: baby shoes, never worn.

Wat is daar gebeurd, vraag je je als lezer meteen af, waarschijnlijk een groot drama waar we niets over te lezen krijgen, maar dat door die nooit gedragen babyschoentjes toch meteen wordt opgeroepen. Het was Hemingway die een goed verhaal vergeleek met een ijsberg: je ziet als lezer alleen het topje boven het wateroppervlak uitsteken, maar daaronder schuilt onzichtbaar een massieve rots van ijs.

Verhalen hoeven dus beslist niet lang te zijn. Lees ook maar eens het volgende horrorverhaal, bestaande uit twee zinnen:

I begin tucking him into bed and he tells me, “Daddy check for monsters under my bed.” I look underneath for his amusement and see him, another him, under the bed, staring back at me quivering and whispering, “Daddy there’s somebody on my bed.”

Soms is er helemaal geen dikke pil van 300 bladzijden voor nodig om de rillingen over je rug te laten lopen. Het verhaal was een jaar of vijf geleden de winnaar van een korte verhalen wedstrijd van het webforum Askreddit, de schrijver Juan J. Ruiz. Iemand anders heeft dit ultra-korte verhaal vervolgens verfilmd tot een ultra-korte film. Ignacio F. Rodo won er de ‘filminute’ award mee, van het jaarlijkse festival voor 1-minuten films.

‘Flash fiction’ wordt dit soort zeer korte verhalen ook wel genoemd, of ‘handpalmverhalen’ en vaak worden ze gezien als een logisch gevolg van ons social media-tijdperk: de verhalen passen immers prima in een instagrampost, een facebookbericht of zelfs maar in het korte bestek van een tweet. Toch moeten we veel verder terug voor de eerste uitingen van flash fiction. Ernest Hemingway schreef zijn babyschoentjes-verhaal in de jaren vijftig en beslist niet omdat hij iets op twitter wilde zetten. De allervroegste ultrakorte verhalen werden bovendien al zo’n 2500 jaar geleden geschreven, door de Griekse schrijver Aesopus. Hij schreef hele korte verhalen die vaak een wijze les bevatten:

Er was eens een speld in een hooiberg die erg ijdel was omdat ze de beroemde speld in de hooiberg was. De hooiberg zei tegen haar dat hij ook iemand was. De speld zei verwaand dat hij een gewone hooiberg was en niets anders. Beledigd verliet de hooiberg de speld. Maar zonder de hooiberg was ze niets meer dan een doodgewone speld.

Sindsdien hebben tal van grote schrijvers zich al in het pre-internet tijdperk aan het handpalmverhaal gewaagd: Tsjechov, Kafka, Cortázar, Charms. In Nederland is A.L. Snijders de onbetwiste grootmeester van het handpalmverhaal, door hem gemunt tot ‘ZKV’ (Zeer Kort Verhaal), A.L. Snijders. Honderden, zo niet duizenden verhalen heeft hij inmiddels geschreven, die stuk voor stuk steeds maar weinig woorden nodig hebben.

Lees hier 'Zand en zee' van A.L. Snijders

Het internet en met name de sociale media zijn natuurlijk wel bij uitstek geschikt voor het ZKV, het flitsverhaal of het handpalmverhaal. Dichter Rupi Kaur verzamelde op haar instagramaccount maar liefst 4 miljoen volgers met dagelijkse poëtische overdenkingen én zo nu en dan een kort verhaal:

View this post on Instagram

A post shared by rupi kaur (@rupikaur_) on


Muziek, video’s, blogs: hoort een verhaal niet thuis op het papier?

Hemingway koos voor het papier en vele andere schrijvers ook. Maar voordat de boekdrukkunst werd uitgevonden, en nog verder terug, voordat er zelfs maar papier voorhanden was, werden verhalen verteld, voorgedragen. Het zeer korte verhaal switcht dan ook gemakkelijk tussen allerlei media en vormen. Marcel Proust had een roman van vijfduizend pagina’s nodig om op zoek te gaan naar ‘de verloren tijd’, spoken word artist Marlon Carey doet het in drie minuten:

Countryzanger Johnny Cash had maar drie minuten en een gitaar nodig om het verhaal van een jongen genaamd ‘Sue’ te vertellen. Sue wordt gepest, groeit verbitterd op en gaat wraakzuchtig op zoek naar zijn onbekende vader die hem zo nodig een meisjesnaam moest geven. En als hij hem dan vindt, is dit wat pa te zeggen heeft:

Son, this world is rough / And if a man's gonna make it, he's gotta be tough / And I know I wouldn't be there to help ya along / So I give ya that name and I said goodbye / I knew you'd have to get tough or die / And it's the name that helped to make you strong

Er zijn drie uur durende speelfilms met minder drama. Hier zingt Miley Cyrus 'A boy named Sue':



Bob Dylan kreeg in 2016 de Nobelprijs voor de literatuur voor zijn liedjes en eerlijk is eerlijk: Bob is een echte verhalenverteller. Luister bijvoorbeeld naar zijn Tangled Up In Blue, waarin hij in een paar minuten het leven van een echtpaar gedurende een periode van maar liefst twintig jaar vertelt.

Hier zingt Dylan zijn liedje zelf:


Hier heeft iemand het verhaal van Tangled Up In Blue helemaal uitgeplozen:

Ook in andere genres kom je verhalenvertellers tegen; denk aan Stan van Eminem, het verhaal over een obsessieve fan die zijn idool stalkt met brieven, of Kendrick Lamar, die door Pharrell Williams niet voor niets de ‘Bob Dylan van deze tijd’ werd genoemd. In How much a dollar cost vertelt Lamar een bijna bijbels verhaal over zijn ontmoeting met een dakloze, die hij, ondanks dat hij zichzelf een goed christen vindt, toch niets wil geven. Hij is toch niet verantwoordelijk voor de armoede van die man? Aan het eind van het verhaal blijkt de bedelaar God zelf te zijn die hem slechts vroeg 'How much a dollar costs'.



Ook  de sociale media blijken dankbare media voor verhalenvertellers. Rupi Kaur heeft miljoenen volgers op instagram, schrijver Jan van Mersbergen schrijft dagelijkse ultrakorte ‘twitterverhaaltjes’:

Op TikTok circuleert de hashtag #storytelling, waar duizenden tiktokkers hun verhalen in de vorm van een tiktokfilmpje gieten. Kijk maar eens naar deze twee tiktokkers en zoek verder onder de hashtag ‘storytelling’:

https://www.tiktok.com/@chrisfahmy/video/6766975333351656710

https://www.tiktok.com/@guynamedfestus/video/6831220209127345414

Zelfs woorden zijn niet altijd nodig om een verhaal te vertellen. Hier vertelt Etenem Oton, een Canadese mimespeler het verhaal van Adam en Eva, zonder ook maar één woord te gebruiken:

En in deze dansclip vertelt choreograaf Nicola Hepp in 60 seconden een intrigerend verhaal over een dubbelganger, uitsluitend met lichaamstaal:

The Double from Nicola Hepp on Vimeo.

 

Waarom het thema ‘opstaan’?

‘Opstaan’ leek ons een goed thema voor de verhalenwedstrijd van dit jaar. Hebben we ons de achterliggende maanden immers niet allemaal weleens uit bed moeten slepen om aan onze zoveelste thuiswerkdag te beginnen?


Maar opstaan betekent nog veel meer. Opstaan tegen onrecht, bijvoorbeeld. De protesten tegen discriminatie in de afgelopen maanden toonden overal ter wereld grote massa’s mensen die opstonden en hun stem verhieven. ‘And still I rise’, schreef Maya Angelou:

You may write me down in history
With your bitter, twisted lies,
You may trod me in the very dirt
But still, like dust, I'll rise.


Opstaan betekent je verheffen, rechtop gaan staan, ruggengraat tonen en je staande houden. Of het kan op een wederopstandig duiden, als een feniks herrijzen uit je as.

Opstaan, in al zijn betekenissen, is wat we allemaal zo nu en dan in ons leven moeten doen. Nu misschien meer dan ooit.


Voorbeeldverhalen over opstaan, van de jury



Jurylid Joke van Leeuwen tipt vier fantastische foto's:

© Daily Mirror
© Daily Mirror



© David Goldblatt



© Eugen Wiskowski


© Thomas David


Jurylid Manoushka Zeegelaar Breeveld tipt deze korte film van Esperanza Spalding:

 



en de toespraak van muzikant Typhoon op Keti Koti 2020:

Ik sta hier, wij staan hier, u staat hier
Op de schouders van reuzen,
die ons een uitzicht geven
naar een morgen dat gisteren ondenkbaar was.
Nu beleven wij hun toekomst als ons heden,
Net als onze kinderen zien wat voor ons ondenkbaar heeft geleken.
Dus laten we praten. Aangenaam.
Dit is de stem van vooruitgang, van mijn generatie,
Dit is de stem van het niet instemmen voor een geleidelijke overgang,
Maar voor actie.
Dit is de stem die nieuwe voorwaarden stelt en niet op basis van wat
was,
Want de spiegel waarin we nog veel te vaak kijken, is gebroken en
sterker nog, het was nooit ons glas.
Vooruitgang.
Ik herken nu de stem van deceptie, de onwaarheid, de angst.
Ik ben niet meer bang. Omdat ik weet wie ik ben,
En met een lange adem lofprijzen kan.
Ik ben de stem van vooruitgang.
Dag achterblijvers. Liefde.
Ik hoop dat je me vind. Waar hoop jij op?
Ik wil je erop wijzen dat onze gesprekken veilig en gezellig zullen
blijven,
Maar ik vind de waarheid waardevoller
Ik wil je vertellen dat je eigen pijn ruimschoots de ruimte krijgt,
Maar ook daar is de waarheid waardevoller.

Je kunt mij vertellen hoe onterecht het is dat je in een hokje wordt
gestopt,
Maar sommigen van ons hier hebben van zo’n hokje hun thuis
moeten maken, en zich er vervolgens decennia lang in verstopt.
LAten we praten. Waar hoop jij op?
Als ik je moet vragen om empathie, wat is die dan waard?
Als ik je moet vragen je te verplaatsen in mij, zodat je mij ervaart,
voordat je met me praat als een gelijke
Wat is, dan, die ervaring waard?
Waar hoop jij op?
Niemand scoort een 10 in dit debat,
Er zijn geen schadevrije egos, geen prijzen,
Geen polonaise, geen geklap,
Voordat we ons verhaal verenigd hebben
En de laatste knie genekt
Zijn we allemaal wel een keer gevallen, maar ook wijzer, met respect.
Vooruit is de enige optie, en jij bent ook nodig, in je hoop en vooral je
daden
Ik sta hier, wij staan hier, u staat hier.
Wees moedig in uw ongemak,
wees welkom bij onze generatie.

(G. De Randamie & K. De Randamie)


Jurylid Dolores Leeuwin tipt de verhaaltjes uit Allemaal Onzin, van Paul van Loon die hier zelf er eentje voorleest: